Top 10 di tích lịch sử ở Huế: khám phá cố đô và lăng tẩm triều Nguyễn.

1. Tổ hợp Đại nội huế (kinh thành/hoàng thành/tử cấm thành)

Tổ hợp Đại Nội Huế chính là trái tim của cố đô. Đây là nơi diễn ra mọi hoạt động hành chính, chính trị, và là nơi sinh hoạt của vua chúa triều Nguyễn trong suốt 143 năm. Tổ hợp này là khu di tích hoàng cung Huế lớn và quan trọng nhất mà mọi du khách không thể bỏ qua.

1.1. Cấu trúc chi tiết của đại nội

Đại Nội Huế được xây dựng theo kiến trúc phòng thủ kiểu Vauban của phương Tây kết hợp hài hòa với kiến trúc cung đình truyền thống phương Đông. Tổ hợp được cấu tạo bởi ba vòng thành lồng vào nhau, tượng trưng cho ba cấp bậc quyền lực và không gian:

• Kinh Thành: Vòng thành ngoài cùng, bao bọc toàn bộ thành phố Huế cũ, có chức năng bảo vệ chung.
• Hoàng Thành: Vòng thành thứ hai, nằm bên trong Kinh Thành, là nơi đặt các cơ quan triều đình, đền đài thờ phụng và nơi thiết triều.
• Tử Cấm Thành: Vòng thành trong cùng, là khu vực riêng biệt dành cho vua và hoàng gia sinh sống, làm việc.

1.2. Điểm tham quan nổi bật

Khi ghé thăm tổ hợp lịch sử khổng lồ này, du khách nên dành thời gian chiêm ngưỡng các công trình sau:

• Cổng Ngọ Môn: Cửa chính phía Nam của Hoàng Thành. Cổng có 5 lối đi: lối chính giữa chỉ dành cho vua, hai lối bên cạnh dành cho quan văn, quan võ, và hai lối ngoài cùng dành cho binh lính và voi chiến. Phía trên cổng là lầu Ngũ Phụng (năm con phượng), nơi vua tổ chức các buổi lễ lớn.
• Điện Thái Hòa: Là cung điện quan trọng nhất, nơi tổ chức các đại lễ và lễ đăng quang của các vị vua. Kiến trúc của điện áp dụng kỹ thuật “trùng thiềm điệp ốc” (mái chồng, mái kép), tạo sự uy nghi và thoáng đãng. Điện được trang trí bằng các họa tiết rồng (long vân) và pháp lam cầu kỳ.
• Cung Diên Thọ và Cung Trường Sanh: Hai cung điện này nằm ở phía Tây Bắc của Hoàng Thành, là nơi ở và sinh hoạt của các Thái hậu và Thái hoàng Thái hậu (mẹ và bà nội của vua). Kiến trúc nơi đây mang nét mềm mại, gần gũi hơn so với khu vực thiết triều chính.

2. Lăng Tự Đức (khiêm lăng)

Nằm trong danh sách các khu lăng tẩm Huế được ghé thăm nhiều nhất, Lăng Tự Đức (tên chữ là Khiêm Lăng) thể hiện sự lãng mạn và tâm hồn thi sĩ của vị vua thứ tư nhà Nguyễn.

2.1. Đặc điểm kiến trúc

Lăng được xây dựng từ năm 1864 đến 1867, khi vua Tự Đức còn tại vị. Mục đích ban đầu là một nơi nghỉ dưỡng (Khiêm Cung) và sau này mới là nơi an táng.

• Hài hòa với thiên nhiên: Lăng Tự Đức nổi tiếng với kiến trúc hài hòa tuyệt đối với cảnh quan thiên nhiên. Các hồ nước (như hồ Lưu Khiêm) và đồi thông bao quanh tạo nên một không gian thanh bình, tĩnh lặng.
• Phân chia không gian: Khuôn viên lăng được chia rõ thành hai phần chính: Khu Tẩm Điện (nơi vua sinh hoạt khi còn sống, bao gồm các công trình như Xung Khiêm Tạ, Dũ Khiêm Tạ) và Khu Lăng Mộ (nơi an táng và Bi Đình).

2.2. Chi tiết nổi bật

• Xung Khiêm Tạ và Dũ Khiêm Tạ: Hai công trình bên hồ Lưu Khiêm, nơi vua thường đến làm thơ, đọc sách và thưởng ngoạn cảnh sắc.
• Bi Đình: Nơi đặt tấm bia đá Khiêm Cung Thánh Đức. Đây là tấm bia tự thuật dài nhất trong lịch sử Việt Nam, với khoảng 5000 chữ do chính vua Tự Đức viết về cuộc đời, vương nghiệp và cả những tự trách của mình.

3. Lăng Minh Mạng (hiếu lăng)

Lăng Minh Mạng (Hiếu Lăng) là một trong ba lăng tẩm Huế quan trọng nhất, nổi bật với kiến trúc mang tính đối xứng và uy nghi tuyệt đối, phản ánh tư tưởng Nho giáo sâu sắc và tính cách nghiêm khắc của vị vua thứ hai nhà Nguyễn.

3.1. Đặc điểm kiến trúc và bố cục

Lăng được xây dựng từ năm 1840 đến 1843, sau khi vua Minh Mạng băng hà.

• Đối xứng hoàn hảo: Toàn bộ công trình nằm trên một trục Thần đạo duy nhất, kéo dài khoảng 700m, từ Đại Hồng Môn đến chân Bửu Thành (nơi chôn cất). Các công trình hai bên trục này đều được bố trí đối xứng hoàn hảo, tạo cảm giác bề thế và quyền lực.
• Thiên nhiên và triết lý: Lăng được thiết kế như một người đang nghỉ ngơi, với các ngọn đồi làm điểm tựa. Hồ Tân Nguyệt (hình trăng non) bao quanh Minh Lâu (tượng trưng cho đất) và Bửu Thành (nơi chôn cất) tượng trưng cho trời, thể hiện sự hòa hợp giữa trời, đất và con người.

3.2. Điểm tham quan chính

• Đại Hồng Môn: Cổng chính dẫn vào lăng, được thiết kế vô cùng kiên cố. Theo truyền thống, chiếc cổng bằng đá vôi này chỉ được mở một lần duy nhất để đưa linh cữu vua vào lăng, sau đó được đóng kín vĩnh viễn. Du khách ngày nay phải đi qua hai cổng phụ là Tả Hồng Môn và Hữu Hồng Môn.
• Minh Lâu: Một lầu hình vuông, ba tầng, được xây trên đồi Tam Tài Sơn, tượng trưng cho trí tuệ và sự sáng suốt.

4. Lăng Khải Định (ứng lăng)

Lăng Khải Định (Ứng Lăng) là công trình cuối cùng trong số các lăng tẩm Huế được xây dựng, và cũng là lăng tẩm có kiến trúc giao thoa độc đáo và táo bạo nhất. Lăng tẩm này là sự kết hợp giữa phong cách Việt Nam truyền thống với các yếu tố kiến trúc Châu Âu (Gothic), Ấn Độ (Tháp Stupa), và Phật giáo.

4.1. Kiến trúc giao thoa và vật liệu

Lăng được xây dựng trên sườn núi Châu Chữ (ngoại ô Huế) và hoàn thành năm 1931.

• Vật liệu hiện đại: Khác với các lăng tẩm trước chủ yếu dùng gỗ và gạch, Lăng Khải Định là công trình đầu tiên sử dụng bê tông cốt thép, tạo nên sự vững chắc nhưng cũng gây ra nhiều tranh cãi về mặt thẩm mỹ thời bấy giờ.
• Nghệ thuật khảm sành sứ: Điểm nổi bật nhất là việc sử dụng hàng nghìn mảnh sành sứ và thủy tinh màu để khảm trang trí nội thất và ngoại thất, tạo ra những bức tranh rực rỡ và sống động mô tả tứ quý, tứ linh, và các cảnh sinh hoạt.

4.2. Cung thiên định

Đây là tâm điểm của lăng, nằm ở vị trí cao nhất, nơi đặt thi hài của vua.

• Trang trí lộng lẫy: Trần nhà được trang trí bằng chín con rồng ẩn trong mây (cửu long ẩn vân).
• Tượng vua: Tượng vua Khải Định đúc bằng đồng, mạ vàng, được đặt dưới một tán lọng lớn bằng bê tông cốt thép nặng hàng tấn, tạo nên một cảnh tượng vô cùng hoành tráng và xa hoa.

5. Chùa Thiên Mụ (linh mụ tự)

Chùa Thiên Mụ không phải là một công trình lăng tẩm, nhưng là biểu tượng tinh thần và là một trong những di tích lịch sử ở Huế cổ kính và quan trọng nhất. Nằm bên bờ sông Hương thơ mộng, Chùa Thiên Mụ (Linh Mụ Tự) gắn liền với lịch sử chúa Nguyễn và các triều đại sau này.

5.1. Kiến trúc và lịch sử

Chùa được xây dựng lần đầu tiên vào năm 1601 dưới thời chúa Nguyễn Hoàng, trở thành ngôi chùa cổ nhất tại Huế.

• Tháp Phước Duyên: Là công trình đặc trưng của chùa, cao 21m với 7 tầng. Mỗi tầng tháp tượng trưng cho một kiếp Phật. Đây là công trình được xây dựng dưới thời vua Thiệu Trị vào năm 1844 và là biểu tượng thường thấy của Huế.
• Chuông Đại Hồng Chung: Nằm trong khu vực Đại Hùng Bảo Điện, chiếc chuông khổng lồ này được đúc dưới thời chúa Nguyễn Phúc Chu (thế kỷ XVII) và tiếng chuông ngân xa hàng chục km.

6. Lăng Gia Long (thiên thọ lăng)

Lăng Gia Long (Thiên Thọ Lăng) là lăng tẩm đầu tiên của triều Nguyễn, được xây dựng từ năm 1814 đến 1820.

6.1. Đặc điểm kiến trúc

Lăng tọa lạc trên một khu đồi rộng lớn, mang phong cách kiến trúc giản dị nhưng hùng vĩ.

• Sự gắn kết với thiên nhiên: Vua Gia Long chọn vị trí lăng dựa trên nguyên tắc phong thủy, với 42 ngọn đồi lớn nhỏ bao quanh, tạo nên một quần thể kiến trúc hòa hợp và uy nghi.
• Tình yêu thủy chung: Lăng là nơi chôn cất vua Gia Long và Hoàng hậu Thừa Thiên Cao. Hai mộ được đặt song song, thể hiện tình yêu và sự thủy chung của hai người, khác biệt so với các lăng tẩm khác thường chỉ có mộ vua là tâm điểm.

7. Điện hòn chén (huệ nam điện)

Điện Hòn Chén là một di tích tôn giáo độc đáo, phản ánh sự pha trộn giữa tín ngưỡng dân gian (Đạo Mẫu Việt Nam) và Phật giáo.

• Vị trí: Điện nằm trên núi Ngọc Trản (còn gọi là núi Điện Hòn Chén), bên bờ sông Hương.
• Tín ngưỡng chính: Nơi đây thờ Thiên Y A Na Thánh Mẫu (người Mẹ xứ sở), vị thần bảo vệ đất đai và cuộc sống của người dân. Sự linh thiêng của điện đã thu hút hàng nghìn tín đồ mỗi năm.
• Lời khuyên trải nghiệm: TopDiemDen gợi ý du khách nên thuê thuyền rồng đi dọc sông Hương để đến thăm Điện Hòn Chén. Trải nghiệm này mang lại góc nhìn thơ mộng và yên bình nhất về cố đô.

8. Lăng Đồng Khánh (tư lăng)

Lăng Đồng Khánh (Tư Lăng) là một minh chứng rõ rệt cho sự chuyển giao văn hóa và kiến trúc dưới thời Pháp thuộc.

8.1. Đặc điểm kiến trúc

Lăng được xây dựng qua nhiều giai đoạn khác nhau, bắt đầu từ thời vua Đồng Khánh, nhưng hoàn thành dưới thời vua Khải Định, do đó mang nhiều phong cách hỗn hợp.

• Dấu ấn pháp thuộc: Kiến trúc bên ngoài và các chi tiết trang trí chịu ảnh hưởng mạnh mẽ từ phong cách kiến trúc Pháp thuộc địa và Tây Âu.
• Điện Ngưng Hy: Công trình nổi bật nhất, nơi đặt bài vị của vua. Nội thất được trang trí bằng kỹ thuật sơn mài truyền thống nhưng lại có các cửa sổ kính màu phong cách Châu Âu (stained glass), thể hiện sự kết hợp độc đáo giữa Đông và Tây.

9. Hổ quyền và voi ré

Hổ Quyền và Voi Ré là hai di tích liền kề nhau, nằm ở bờ Tây sông Hương. Chúng thể hiện những nghi lễ và thú tiêu khiển đặc trưng của triều Nguyễn.

9.1. Hổ quyền

Hổ Quyền là đấu trường độc đáo nơi triều đình tổ chức các trận đấu giữa voi và hổ. Những trận đấu này không chỉ là thú vui mà còn mang ý nghĩa biểu tượng sâu sắc: Voi (biểu tượng cho sức mạnh quân sự của triều đình) luôn phải chiến thắng hổ (biểu tượng cho sức mạnh thiên nhiên hung dữ).

• Kiến trúc: Đấu trường có hình tròn, được xây bằng gạch đá kiên cố. Khán đài cao dành riêng cho nhà vua và quan lại được đặt ở phía Bắc.

9.2. Voi ré

Voi Ré (Miếu Thờ Voi) là một đền thờ nhỏ được xây dựng để tưởng nhớ những chú voi trung thành đã hy sinh trong các trận chiến hoặc trong các trận đấu tại Hổ Quyền. Di tích này thể hiện sự trân trọng và biết ơn của triều đình đối với các chiến binh voi.

10. Cầu trường tiền

Mặc dù là một công trình giao thông hiện đại hơn so với các lăng tẩm, Cầu Trường Tiền (hay Cầu Tràng Tiền) là một biểu tượng văn hóa và là chứng nhân lịch sử quan trọng của Huế.

• Thiết kế nổi tiếng: Cầu được thiết kế bởi kiến trúc sư lừng danh Gustave Eiffel (người thiết kế Tháp Eiffel ở Paris).
• Đặc điểm: Cầu có cấu trúc 6 vòm thép uốn lượn, nằm ngang qua sông Hương. Cầu Trường Tiền đã trải qua nhiều lần sửa chữa và thay đổi màu sắc, nhưng vẫn giữ nguyên giá trị lịch sử và vẻ đẹp duyên dáng. Nó là điểm ngắm cảnh lý tưởng vào buổi tối.